Πιο ευάλωτη από ποτέ η Ευρώπη
Interview with Vaso Michopoulou, Imerisia (Greek daily), 18.06.2013
Με την κατάσταση στην ευρωζώνη να παραμένει ευάλωτη όσο ποτέ, αλλά με το φόβο της εξόδου οποιασδήποτε χώρας από το ευρώ να έχει μειωθεί σημαντικά τον τελευταίο χρόνο, με την Ευρώπη της ανάπτυξης και των υψηλών διακυβευμάτων, που βγαίνει δυναμικά στην επιφάνεια, κάτω από έναν έντονο λαϊκισμό που "ροκανίζει" το πολιτικό κέντρο, το οποίο υφίσταται σαφή αλλαγή των συσχετισμών του, και σχεδόν τρεις μήνες πριν τις κρίσιμες εκλογές στη Γερμανία, ο ελληνογερμανός πολιτικός αναλυτής του έγκριτου ευρωπαϊκού ινστιτούτου European Policy Centre των Βρυξελλών, κ. Γιάννης Εμμανουηλίδης, δίνει τη δική του εκτίμηση για το μέλλον της ευρωζώνης και της θέσης της Ελλάδας μέσα σε αυτή, αναλύοντας πως η αυτή κρίση είναι περίπλοκη, διακρίνοντας μια μετατόπιση του κέντρου της και εξηγώντας πως τα συγχαρητήρια που ανταλλάσουν μεταξύ τους οι αξιωματούχοι της Ευρώπης τον τελευταίο χρόνο μπορεί να συμπίπτουν με όξυνση της ύφεσης σε πολλές οικονομίες, με την αύξηση της ανεργίας σε διψήφια νούμερα σε όλη την περιοχή και με την άνοδο των κρατικών χρεών σε νέα ρεκόρ, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι πλασματικά.
"Πιστεύω απόλυτα πως η κρίση ειδικά τα τρία τελευταία χρόνια έχει κάνει την Ευρώπη πιο ευάλωτη από ποτέ, ωστόσο αν συγκρίνουμε τη κατάσταση που βιώνουμε τώρα σε σχέση με την κατάσταση πριν από ένα χρόνο, μπορούμε να πούμε ότι έχει σημειωθεί σημαντική βελτίωση. Και για να μην παρεξηγηθώ, όταν λέω βελτίωση εννοώ σε συστημικό επίπεδο και όχι στην κατάσταση των ανέργων στις χώρες του νότου για παράδειγμα. Αν μιλήσεις σε ένα Ισπανό ή σε ένα Πορτογάλο για βελτίωση το πιθανότερο είναι να σου πει ότι εκείνος δε νιώθει μια καλυτέρευση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται.
Η συστημική βελτίωση έχει να κάνει με το γεγονός ότι ξεπεράσαμε το φόβο μιας "έκρηξης" του ευρώ. Ο φόβος εξόδου οποιασδήποτε χώρας από το ευρώ έχει μειωθεί αισθητά και προσωπικά μιλάω για φόβο γιατί θεωρώ πως μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν πολύ αρνητική. Υπάρχουν άλλοι που ακόμη και σήμερα τη θεωρούν θετική. Ακούσαμε πολλές υπερβολές τα τελευταία χρόνια, όπως π.χ. αν ο Σύριζα το 2012 κέρδιζε τις εκλογές την επόμενη μέρα η Ελλάδα θα έβγαινε από το ευρώ. Δεν είναι έτσι. Ευτυχώς πείστηκαν οι αγορές πως οι κυβερνήσεις ήταν έτοιμες να προχωρήσουν σε θεσμικές αλλαγές προκειμένου να διατηρηθεί η ενότητα της ευρωζώνης και αυτό ήταν θετικό. Αυτό που πρέπει να επισημάνουμε τώρα, είναι ότι αυτή η κρίση που είναι περίπλοκη, ξεκίνησε ως οικονομική και μετεξελίχθηκε σε κοινωνικοπολιτική, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους της από την οικονομία στην πολιτική και τη κοινωνία."
Ο πολιτικός αναλυτής υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει πλέον η συστημική πίεση του παρελθόντος, γεγονός που κάνει τη κρίση, πάντα σε συστημικό επίπεδο, λιγότερο οδυνηρή. Ωστόσο οι κυβερνήσεις σε ένα πλαίσιο χαλαρότητας εμφανίζουν μια οπισθοχώρηση σε ό,τι αφορά τις θεσμικές αλλαγές που πρέπει να κάνουν. Βέβαια στο ερώτημα αν η πρόθεση των μελών κρατών να παραμείνει η Ευρώπη ενωμένη είναι σαφής: "Υπάρχει ένα αρνητικό κλίμα μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας το οποίο δημιουργήθηκε μετά από την δυνατή υποστήριξη της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ στον Πρόεδρο Σαρκοζί κατά τις γαλλικές εκλογές το 2012. Αυτό πείραξε μεν τον Ολάντ αλλά δε νομίζω ότι αποτελεί και αξεπέραστο εμπόδιο στο να βρουν κοινές θέσεις μελλοντικά. Δεν φτάσαμε όμως εκεί ακόμη. Σε βασικά θέματα οι δύο χώρες πρέπει να συμβιβαστούν. Συμβιβασμός όμως δεν θα υπάρξει μέχρι τις εκλογές στη Γερμανία, αφενός γιατί από μέρους της Γαλλικής ηγεσίας υπάρχει μια κρυφή ελπίδα για αλλαγή στη Γερμανία που θα είναι ευνοϊκότερη προς αυτήν και αφετέρου γιατί ένας συμβιβασμός για τη Γερμανική κυβέρνηση προεκλογικά αποτελεί εκλογικό ρίσκο. Η κυβέρνηση μπορεί να κατηγορηθεί ότι ξεπερνάει κάποιες "κόκκινες γραμμές" και "σπρώχνει" θέματα που μπορεί να της στοιχίσουν. Με αυτό το σκεπτικό και οι δύο χώρες μάλλον περιμένουν να τα βρουν μετεκλογικά. Τώρα, στο αν έχουν λόγο να παραμείνει η ευρωζώνη ενωμένη, σαφώς και έχουν, αλλά όχι λόγω της πίστης στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, αλλά για λόγους εθνικών συμφερόντων. Αν το ευρώ "εκραγεί", αν ταρακουνηθεί ολόκληρη η ευρωζώνη, αυτοί δεν θα μείνουν αλώβητοι και δεν το επιθυμούν φυσικά για τους δικούς τους λόγους και όχι για λόγους αλληλεγγύης."
Ο Σόιμπλε σε συνέντευξή του στον γερμανικό Τύπο είπε πως κάθε βήμα στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έγινε μετά από κρίση. Η κρίση μπορεί να είναι η λύση και σήμερα. Ο Γιάννης Εμμανουηλίδης δεν διαφωνεί και πιστεύει, ανατρέχοντας στην ιστορία ότι και η ίδια η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν αποτέλεσμα κρίσης που προήλθε από δυο παγκοσμίους πολέμους. "Πάντα υπάρχει ένα βήμα μπροστά μετά από μια δύσκολη κρίση. Το θέμα είναι πόσο μεγάλο είναι αυτό το βήμα και προς ποια κατεύθυνση, αλλά γίνεται. Το θέμα είναι ότι δεν έχουμε ακόμη ξεπεράσει αυτήν την περίπλοκη κρίση και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε σε πόσο χρόνο θα την έχουμε ξεπεράσει. Γνωρίζουμε μόνο πού τοποθετείται η αρχή της οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης και φυσικά δεν αναμενόταν ότι θα λάβει τέτοια μεγάλη κοινωνικοπολιτική διάσταση. Για αυτό το λόγο αυτή τη στιγμή επικεντρώνονται οι προσπάθειες εκεί, γιατί υπάρχει ο φόβος να ταρακουνηθεί το πολιτικό κέντρο. Για παράδειγμα αν ταρακουνηθεί η Ιταλία και οι πολιτικές εξελίξεις φέρουν στην εξουσία δυνάμεις αντι-ευρωπαϊκού προσανατολισμού, δεν θα είναι ό,τι καλύτερο για την Ευρώπη. Ας μην παραβλέψουμε δε, και τη πιθανότητα του φαινομένου "ντόμινο". Είδαμε στην περίπτωση της Κύπρου ότι η Ε. Ε ήταν διατεθειμένη να οδηγήσει την κατάσταση στα άκρα. Υπάρχει ο φόβος μη τυχόν τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο. Στην περίπτωση της δημοσιονομικής κρίσης η ΕΚΤ μπορούσε το καλοκαίρι του 2012 να επέμβει όταν τα πράγματα ήταν σχεδόν έτοιμα ξεφύγουν από τον έλεγχο. Στην περίπτωση όμως μιας κοινωνικοπολιτικής κρίσης, αν ξεφύγει ο έλεγχος τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα για την Ε.Ε."
Στην αγκαλιά λαϊκιστών και εθνικιστών χειραγωγών
Ο πολιτικός αναλυτής υποστηρίζει ότι η κρίση οδηγεί τους ψηφοφόρους στην αγκαλιά λαϊκιστών και, ακόμη χειρότερα εθνικιστών και ακροδεξιών χειραγωγών. Για άλλη μια φορά το πολιτικό κέντρο κλονίζεται. "Αυτό που παρατηρείται είναι ότι επικρατεί ο λαϊκισμός όχι μόνο στα άκρα, αλλά και στο κέντρο. Το κέντρο πολλές φορές συμπεριφέρεται και επιχειρηματολογεί όπως τα άκρα. Αν μελετήσει κάποιος τους πολιτικούς που τον χρησιμοποιούν θα σου πουν:" αν προτιμάς μια παράταξη σαν τη δική μου περισσότερο από τα άκρα δεξιά ή άκρα αριστερά, η πολιτική λογική επιτάσσει να χρησιμοποιήσω την ίδια τακτική για να πάρω τους ψηφοφόρους με το μέρος μου και να μη τους στρέψω προς τα άκρα."
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν παρατάξεις που πρέπει να μελετηθούν μια προς μια. Άλλη είναι η "Χρυσή Αυγή" που καταστρατηγεί τους δημοκρατικούς θεσμούς και άλλη η παράταξη του Γκρίλο. Σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν ακραία κόμματα όπως οι AfD (Alternative fur Deutschland, οι True Finns της Φινλανδίας, οι PVV(κόμμα Ελευθερίας) της Ολλανδίας, το Εθνικό Μέτωπο της Μαρί Λεπέν της Γαλλίας κ.α. Οι εκτιμήσεις λένε πως αυτές οι παρατάξεις ή κάποιες από αυτές θα μπουν στο ευρωκοινοβούλιο στις επερχόμενες ευρωεκλογές το 2014, αλλά δεν θα αποτελούν δυνατή ενωμένη ομάδα γιατί δεν έχουν ομοιογένεια ούτε στα αιτήματα, ούτε στη ψήφο. Αλλά, θα είναι βέβαια ένα ηχηρό μήνυμα προς την Ευρώπη, όχι μόνο των λαών που υποφέρουν, αλλά και άλλων λαών που πιστεύουν πως η "συνταγή" της κρίσης ήταν λάθος. Υπάρχει γενικά μια εναντίωση σε πολλές χώρες της Ε.Ε στο χειρισμό της κρίσης, για διαφορετικούς λόγους. Το μήνυμα όμως είναι ένα και πρέπει να ληφθεί υπόψη: αντιστεκόμαστε γιατί δεν πάει άλλο!"
Αναφερόμενος στην Ελλάδα ο κ. Εμμανουηλίδης, σχολιάζει τη θέση της χώρας στην Ε.Ε " Η Ευρώπη αυτή τη στιγμή έχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη τρικομματική κυβέρνηση της Ελλάδας. Μέχρι πέρσι υπήρχε ο "φόβος της αβύσσου". Πριν ένα χρόνο ήταν άγνωστο που θα φτάσει η κατάσταση της χώρας, πού ήταν ο πάτος του βαρελιού, έπεφτε και δε γνωρίζαμε πού θα βρεθεί. Τώρα δεν υπάρχει αυτός ο φόβος. Τώρα μας ενδιαφέρει το πώς και το πότε θα καλυτερέψει αυτή η κατάσταση. Τί σημαίνει για την επόμενη γενιά, τί σημαίνει για το κόσμο που έχει υποστεί ζημιά. Υπάρχει βέβαια ο φόβος του αύριο αλλά ταυτόχρονα και η αίσθηση ότι τουλάχιστον δεν χειροτερεύουν τα πράγματα. Και αυτή η αίσθηση ενισχύεται μέρα με τη μέρα και αυτό είναι πολύ θετικό. Εκνευρίζομαι με κάποιους που μου λένε πως μπορεί μια κοινωνία να συνηθίσει όταν η ανεργία των νέων αγγίζει το 60%; Εγώ δεν μπορώ να το ανεχτώ αυτό."
Σαμαράς: "ο νέος φίλος των ευρωπαίων"
Το περιοδικό ΤΙΜΕ χαρακτήρισε τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά ως τον "νέο φίλο των ευρωπαίων" που κέρδισε το στοίχημα να γοητεύσει ένα δύσκολο κοινό, των επικεφαλής της ευρωζώνης. Άλλοι τον χαρακτήρισαν ως "ηγέτη τελευταίας ευκαιρίας". Ο ευρωπαίος πολιτικός αναλυτής έχει τη δική του θέση πάνω σε αυτό: "Αυτή τη στιγμή στο πρόσωπο του Αντώνη Σαμαρά που εκπροσωπεί τον τρικομματικό συνασπισμό, υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη από ποτέ τα τελευταία χρόνια. Οι εταίροι πείστηκαν ότι τη συγκεκριμένη στιγμή για την Ελλάδα ο τρικομματικός συνασπισμός ήταν το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί, ενώ ταυτόχρονα είχαν πειστεί πως είχαν περάσει και το μήνυμα ότι η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο και ότι η εναλλακτική λύση ήταν η εθελούσια έξοδος της χώρας από το ευρώ. "Αν τελικά δεν μπορείτε, βγείτε!", ήταν το μήνυμα. Δεν ήταν εύκολο και θα είχε επιπτώσεις, αλλά πλέον το καλοκαίρι του 2012, αυτοί που μπορούσαν να πάρουν τις αποφάσεις στα πολιτικά κέντρα της Ευρώπης, ήταν πιο πρόθυμοι να πάρουν αυτό το ρίσκο. Όχι ότι το ήθελαν, δεν το νομίζω αυτό. Υπήρχε όμως η σκέψη ότι "μπορούμε να αντέξουμε το ρίσκο, γνωρίζοντας τις πιθανές επιπτώσεις σε άλλες χώρες. Όμως αν χρειαστεί θα βοηθήσουμε αυτές τις χώρες να το αντέξουν. Η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης επικεντρώθηκε στην προσπάθεια επανάκτησης της εμπιστοσύνης και στην πρόθεση να δείξει στους εταίρους οτι η Ελλάδα είναι έτοιμη να κάνει αυτά που πρέπει αν και οι εταίροι είναι έτοιμοι να βοηθήσουν τη χώρα. Απόδειξη στην καλή πρόθεση ήταν η επίσκεψη της Μέρκελ στην Ελλάδα που θα έπρεπε να έχει γίνει ήδη τόσα χρόνια."
Είναι νωρίς ακόμη στην προεκλογική εκστρατεία της Γερμανίας, αλλά το πολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει, τέσσερις μήνες πριν την αναμέτρηση. Η δημοτικότητα της ιδίας της Καγκελαρίου είναι πολύ υψηλότερη από της κυβέρνησής της. Η αποδοχή της από τους ψηφοφόρους ξεπερνά το 60% αλλά μόνο 25% δηλώνουν ότι θέλουν να επιστρέψει η κυβερνητική συμμαχία της στην κυβέρνηση. Οι ψηφοφόροι προτιμούν περισσότερο απ' όλα μια «μεγάλη συμμαχία» CDU/CSU και SPD, της οποίας θα ηγείται η κα Merkel. "Η αλήθεια είναι ότι τώρα η κα Μέρκελ είναι σε μια πολύ δυνατή θέση. Δε ξέρουμε όμως τους χειρισμούς της τις τελευταίες βδομάδες και μέρες πριν τις εκλογές. Αυτό που ξέρουμε συγκριτικά με το 2005 και το 2009 είναι ότι στην εκλογική εκστρατεία της εμφανίζεται πιο οργανωμένη και προσπαθεί με συστηματικό τρόπο να πάρει όλα τα θέματα από την αντιπολίτευση και να την αποδυναμώσει. Όμως οι διαφορές στα ποσοστά μεταξύ των κομμάτων είναι πολύ μικρές και μπορούν να αλλάξουν τους επόμενους μήνες. Για παράδειγμα οι AfD δε δείχνουν να φτάνουν το 5%, αλλά δεν αποκλείεται να το φτάσουν, η Χριστιανοκοινωνική ένωση (CSU) στην Βαυαρία έχει πρόβλημα, οι Σοσιαλοδημοκράτες δεν πάνε καλά αλλά ίσως στην τελική ευθεία να αυξήσουν κάπως τα ποσοστά τους. Πολλά σενάρια είναι πιθανά, φυσικά σε πολλά από αυτά παραμένει η ίδια Καγκελάριος. Θα με ρωτήσετε: "Αλλάζει κάτι;" Ναι, αλλάζει. Καταρχήν, η ίδια θα πάρει μια νέα εντολή για τέσσερα χρόνια, θα μπορέσει να προχωρήσει σε συμβιβασμούς και να ξεφύγει από κάποιες από τις μέχρι τώρα "κόκκινες γραμμές", αλλά το κυριότερο με τη καινούργια κυβέρνηση θα υπάρξει δυνατότητα επαναπροσδιορισμού της σχέσης μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου."
Το αμέσως επόμενο σενάριο μετά τις Γερμανικές εκλογές που κυριαρχεί, είναι οι ελληνικές εκλογές, άποψη που αυξάνει την απήχηση του είδους των ανθρώπων που έχουν εύκολες απαντήσεις: "Σαφώς δεν αποκλείεται το σενάριο των εκλογών στην Ελλάδα αλλά εδώ πρέπει αν τεθούν δύο θέματα. Αν γίνουν εκλογές νωρίς θα μπορούσε να δημιουργηθεί ξανά μια αίσθηση της αβεβαιότητας. Αυτή η εμπιστοσύνη που ανέκτησε η Ελλάδα το τελευταίο διάστημα είναι ακόμη εύθραυστη, οι εκλογές θα μπορούσαν να οδηγήσουν πάλι στην αστάθεια, γεγονός που θα μπορούσε να επιφέρει ξανά δυσπιστία στο εξωτερικό και οικονομικά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας. Η πολιτική λογική επιτάσσει πως πηγαίνω σε εκλογές όταν βρίσκομαι στην καλύτερη στιγμή. Είναι η Ελλάδα τώρα σε αυτή τη στιγμή; Θα ωφεληθεί από πιθανές εκλογές; Πολλοί στην Ευρώπη ελπίζουν πως θα αντέξει αυτή η κυβέρνηση μέχρι το 2014.. Απ' έξω αυτός είναι ο στόχος. Το θέμα είναι τι θα κάνει η Ελλάδα."
Link to interview here
Latest media contributions
EPC Update – Shifting landscapes: The new Commission, electoral tides, and the Draghi report
Online Briefing, YouTube, 19.09.2024
Economic portfolios are key in talks to choose new EU commissioners
Quotes, Euronews, 28.08.2024
EPC Update – Democracy at work: The vote on von der Leyen and impact of key elections
Online Briefing, YouTube, 19.07.2024
"Von der Leyen hat Kompromisse gefunden"
Interview, rbb24 inforadio, 18.07.2024
Neue EU-Schulden? Die Frankreich-Wahl spielt Olaf Scholz in die Karten
Quotes, Die Welt, 12.07.2024
Γιάννης Εμμανουηλίδης στην «Κ»: Οδηγούμαστε σε καθεστώς σύγχυσης
Interview, Kathimerini (GR), 07.07.2024
EPC Update / Post-summit Briefing – The June Summit: A new EU leadership and an ambitious strategic agenda?
Online Briefing, YouTube, 28.06.2024
Ε.Ε.: Οι νέοι συσχετισμοί και η μοιρασιά των αξιωμάτων
Quotes, Kathimerini (GR), 16.06.2024
Was kommt nach der EU-Wahl?
Radio talkshow, Ö1 (Austria), 05.06.2024
Wybory do Parlamentu Europejskiego. Skrajna prawica zyska kosztem głównego nurtu?
Quotes, Polskie Radio, 25.05.2024